Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, các khu thương mại tự do (Free Trade Zone – FTZ) đã trở thành công cụ phổ biến để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và thu hút đầu tư. Tuy nhiên, ý tưởng của Giáo sư Tiến sĩ John Kent từ Đại học Arkansas (Hoa Kỳ) mang tính đột phá: Thay vì tiếp tục mở rộng các khu thương mại tự do, Việt Nam nên chuyển mình thành một quốc gia thương mại tự do (Free Trade Country – FTC), một chiến lược toàn diện hơn để bứt phá trong nền kinh tế toàn cầu.
Hạn chế của các khu thương mại tự do tại Việt Nam
Trong nhiều thập kỷ, các FTZ ở Việt Nam đã góp phần thúc đẩy xuất khẩu, thu hút FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài), và tạo công ăn việc làm. Tuy nhiên, mô hình này cũng đối mặt với một số thách thức:
1. Phân tán hiệu quả kinh tế: Các FTZ tập trung vào một số khu vực nhất định, tạo ra sự mất cân bằng giữa các vùng kinh tế.
2. Phụ thuộc vào gia công: Nhiều khu vực chỉ dừng lại ở việc lắp ráp, gia công, với giá trị gia tăng thấp.
3. Cạnh tranh quốc tế: Các nước lân cận như Thái Lan, Malaysia, và Indonesia đều đã triển khai các FTZ tương tự, khiến Việt Nam khó duy trì lợi thế cạnh tranh dựa trên chi phí lao động thấp.
Quốc gia thương mại tự do – Tầm nhìn lớn hơn
Theo Giáo sư John Kent, khái niệm quốc gia thương mại tự do (FTC) không chỉ giới hạn ở một khu vực địa lý mà mở rộng trên quy mô quốc gia. Điều này có nghĩa là toàn bộ Việt Nam sẽ vận hành như một FTZ khổng lồ, nơi hàng hóa, dịch vụ và đầu tư được tự do lưu thông mà không chịu rào cản đáng kể.
Lợi ích của chiến lược FTC:
1. Tăng cường tính cạnh tranh quốc gia: Việc áp dụng chính sách thương mại tự do trên toàn quốc giúp giảm chi phí kinh doanh, khuyến khích doanh nghiệp nội địa và nước ngoài đổi mới, tạo nên sự cạnh tranh lành mạnh.
2. Hấp dẫn nhà đầu tư toàn cầu: Một quốc gia thương mại tự do sẽ trở thành trung tâm thu hút các nhà đầu tư lớn tìm kiếm sự ổn định và hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cơ cấu.
3. Khuyến khích sản xuất giá trị cao: Không giống như các FTZ chỉ tập trung vào gia công, chính sách FTC thúc đẩy các ngành công nghiệp giá trị cao như công nghệ, dịch vụ tài chính, và thương mại điện tử phát triển.
4. Kết nối với thị trường toàn cầu:
Một Việt Nam thương mại tự do toàn diện sẽ hưởng lợi từ các hiệp định thương mại tự do như CPTPP và EVFTA, giúp gia tăng khả năng tiếp cận các thị trường lớn.
Hành trình từ FTZ đến FTC: Bước chuyển đổi chiến lược
Để thực hiện chiến lược này, Việt Nam cần một lộ trình rõ ràng với các bước đi cụ thể:
1. Đơn giản hóa hệ thống thuế và hải quan: Hiện đại hóa quy trình hải quan, giảm các loại thuế không cần thiết để hàng hóa lưu thông nhanh hơn. Điều này không chỉ cải thiện logistics mà còn tăng niềm tin từ các nhà đầu tư.
2. Cải cách môi trường pháp lý: Tạo ra một khung pháp lý minh bạch và ổn định, đặc biệt là trong các lĩnh vực bảo vệ sở hữu trí tuệ, đầu tư và lao động.
3. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng: Xây dựng các trung tâm logistics, cảng biển hiện đại và mạng lưới giao thông đồng bộ để hỗ trợ các luồng thương mại xuyên biên giới.
4. Chuyển đổi kỹ thuật số: Áp dụng công nghệ số để cải tiến hoạt động thương mại, bao gồm số hóa quy trình xuất nhập khẩu, sử dụng blockchain để quản lý chuỗi cung ứng, và phát triển thương mại điện tử.
5. Phát triển nguồn nhân lực: Tăng cường đào tạo kỹ năng chuyên môn và ngoại ngữ cho lao động, đảm bảo họ sẵn sàng tham gia vào các ngành công nghiệp giá trị cao.
Thách thức và cơ hội
Thực hiện chiến lược FTC sẽ không dễ dàng. Việt Nam phải đối mặt với những thách thức như:
• Áp lực cạnh tranh từ doanh nghiệp quốc tế: Một nền kinh tế mở hoàn toàn sẽ khiến các doanh nghiệp yếu kém trong nước gặp khó khăn.
• Điều chỉnh chính sách nội địa: Đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ để thay đổi các chính sách bảo hộ truyền thống. Tuy nhiên, nếu thành công, Việt Nam có thể:
• Trở thành trung tâm thương mại và đầu tư của khu vực Đông Nam Á.
• Nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế thông qua việc chuyển từ gia công sang sáng tạo.
Kết luận: Đã đến lúc bứt phá
Ý tưởng biến Việt Nam thành một quốc gia thương mại tự do toàn diện mang tính chiến lược và đột phá. Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, việc bám víu vào các mô hình cũ như khu thương mại tự do sẽ không đủ để tạo nên bước nhảy vọt. Việt Nam cần tư duy lớn hơn, táo bạo hơn, và sẵn sàng đón nhận những cơ hội mới mà chính sách thương mại tự do toàn diện có thể mang lại.
Hãy để Việt Nam trở thành một hình mẫu về tự do thương mại trong khu vực, tạo động lực cho cả nền kinh tế nội địa và quốc tế phát triển!
NỀN Logistix.
